LANDSVERK M38 PANTSERWAGEN
een restauratieproject
INLEIDING PRODUCTIE GESCHIEDENIS (1) TAAK & BEMANNING RESTAURATIE GEZOCHT FOTO'S 1938-40 FILMS LINKS GASTENBOEK E-MAIL



Het Eskadron Pantserwagens (1) -
Inzet meidagen 1940 (2) - Inzet ná de meidagen 1940 (3)

Het Nederlandse leger besloot in december 1934 tot de aanschaf van moderne pantserwagens, die in een verkennende en beveiligende rol konden worden ingezet
(*). De eerste 12 pantserwagens, de Landsverk L181 of M36 pantserwagen, werden in 1936 afgeleverd .



Landsverk L181 of M36 Pantserwagen,
ingezet bij het 1e Eskadron Pantserwagens.

Landsverk L180 of M38 Pantserwagen,
ingezet bij het 2e Eskadron Pantserwagens.


DAF M39 pantserwagen, ingezet bij het Depot Eskadron Pantserwagens

De commandant veldleger, luitenant-generaal Jhr. W. Roëll wilde de nieuwe pantserwagens bij voorkeur indelen bij het Korps Rijdende Artillerie vanwege de daar al opgedane ervaringen met pantservoertuigen. Maar op 14 september 1935 werd besloten dat het Wapen der Cavalerie zou worden uitgebreid met een Eskadron Pantserwagens. Dit eskadron werd op 1 april 1936 opgericht.

(1e) Eskadron Pantserwagens


1 april 1936:
Oprichting van het Eskadron Pantserwagens

'Nadat de nieuw benoemde Commandant Ritmeester H. Wilbrenninck, om 7.00 uur met een korte toespraak tot het personeel de oprichting van het Eskadron heeft herdacht, marcheert het Eskadron af naar het nieuwe Garnizoen. Marschweg: Hembrug - Amsterdam - Naarden - Soestdijk - Utrecht - Vianen - Culemborg - Hedel 's - Hertogenbosch. Tegenover het Paleis van wijlen H.M. de Koningin-Moeder werd het Eskadron opgewacht door een Detachement van het Ie Regiment Huzaren, waarbij de Regiments-Commandant, Luitenant-Kolonel K.G. van der Mandele, met zijn Staf en het Muziekkorps van het Regiment, ter begroeting van het nieuw-opgerichte onderdeel van het Wapen. Na een korte toespraak van beide Commandanten vervolgt het Eskadron zijn marsch. Op den marschweg bij het Fort Everdingen in de nabijheid van Culemborg reikt de Commandant de bronzen Gedenkpenning (Een der gedenkpenningen bevindt zich bij de oirkonde ingemetseld in de fundamenten van het Pantserwagengebouw te Vught) geslagen ter herdenking van de oprichting van het Eskadron uit aan al het op dat oogenblik tot Eskadron behoorende Personeel.

Bij het overschrijden van de grens van de Provincie Noord-Brabant te Hedel, wordt het Eskadron welkom geheeten door den Garnizoens Commandant van 's-Hertogenbosch den Luitenant-Kolonel H.F.M. Baron van Voorst tot Voorst. Voordat het Eskadron 's-Hertogenbosch binnenrijdt wordt in het dorp Orthen gedefileerd voor den Inspecteur der Cavalerie, tevens C.-Lt.B. de Generaal-Majoor H.A.C. Fabius. Langs een omweg wordt de markt bereikt, waar op het bordes van het Gemeentehuis zich verzameld hadden Burgemeester van Lanschot en vele Burger- en Militaire autoriteiten van deze stad. Generaal-Majoor H.A.C. Fabius verrichtte de installatieplechtigheid, welke vergezeld ging van een korte, kernachtige toespraak. De installatie werd gevolgd door een welkomstrede van den Burgemeester, waarna Ritmeester H. Wilbrenninck dankte voor de hartelijke ontvangst.
Tot besluit van deze plechtigheid recipieerde vervolgens het Gemeentebestuur de autoriteiten, Officieren en hunne dames in de raadzaal, terwijl Onder-officieren en manschappen van het Eskadron in de hal van het stadhuis werden onthaald. Te 16.45 arriveerde het Eskadron voor den ingang van de Isabella-kazerne waar het werd opgewacht door den Commandant LuitenantKolonel H.F.M. Baron van Voorst tot Voorst en alle Officieren van het Regiment Wielrijders. Een niet minder hartelijke ontvangst viel hier het Eskadron ten deel, waaruit bleek dat de saamhorigheid, kameraadschap en samenwerking fundamenteel waren gelegd en de schoonste verwachtingen voor de toekomst inhielden.
Het slot van deze eerste - en indrukwekkende dag was een feestmaaltijd voor de Korporaals en manschappen. De Onder-Officieren waren de gasten aan de tafel van hunne collega's van het Regiment Wielrijders, terwijl de Officieren des avonds zich met de Burger- en Militaire autoriteiten vereenigden aan een maaltijd in Lohengrin'.

(Overgenomen uit de herdenkingsalbum van het le Eskadron Pantserwagens.)

Het (1e) Eskadron Pantserwagens (en in 1938 ook het 2e Eskadron) werd ingedeeld bij de Lichte Brigade - later de Lichte Divisie - een mobiel, snel verplaatsbaar onderdeel van het Veldleger, dat zowel verdedigend als aanvullend kon optreden. Als garnizoen werd 's Hertogenbosch aangewezen - de Isabellakazerne - omdat van daaruit de Peellinie te kunnen beveiligen en omdat hier het Regiment Wielrijders, dat ook tot de Lichte Brigade behoorde, was gelegerd.

2e Eskadron Pantserwagens

Al snel werden er plannen gemaakt voor een 2e Eskadron Pantserwagens en in 1937 liet de defensiebegroting het toe 12 pantserwagens Landsverk L180 en 2 pantserwagens L180 als commandowagen voor het bestaande en het nieuwe eskadron te bestellen. Op 1 juni 1938 werd het 2e Eskadron Pantserwagens opgericht.
Voor de legering van het 2e Eskadron Pantserwagens werd aan de rand van Amersfoort bij de Vlasakkers een nieuwe kazerne gebouwd: de Bernhardkazerne. Op 1 juni was de nieuwe kazerne helaas niet klaar en het eskadron werd daarom tijdelijk in de Infanteriekazerne (later de Juliana van Stolbergkazerne) ondergebracht. Pas op 22 mei 1939 werd de nieuwe kazerne officieel geopend.


1 juni 1938: Oprichting van het 2e Eskadron Pantserwagens

'Reeds vroeg was er bedrijvigheid op de Vlasakkers, alwaar de plechtigheid zou plaats vinden. Om 9.30 stonden hier opgesteld onder commando van kolonel v.d. Mandele, het 1e R.H. met standaard en muziek, de R.S. en de S.R.O.C. Voorts waren aanwezig vele militaire autoriteiten en deputaties ter sterkte van 1 off., 1 onderoff. en 6 man van alle te Amersfoort garnizoen houdende onderdeelen. Ook het zustereskadron uit 's Hertogenbosch had een afgezant gezonden. Waar de dag te voren storm en regen hoogtij vierden, zoodat wij het ergste vreesden, gaf op dezen dag de zon ook blijken van belangstelling. Bijzondere luister werd aan onzen feestdag toegevoegd, doordat Z.K.H. Prins Bernhard zich onder de leerlingen van de R.S. bevond.


Beroeps en vrijwillig personeel van het 2e Eskadron Pantserwagens na de oprichtingsplechtigheid.

Om 9.30 weerklinken signalen en verschijnt, vergezeld door zijn adjudant, de 1. d. C., C. Lt. B. te paard op de heide, alwaar C. 1 R.H. zich meldt. Na eene inspectie van de opgestelde troepen, begeeft de 1. d. C. zich voor het front; wederom signaal en ditmaal voor den C. IV Div. tevens Bevelhebber in de 4de mil. afd. Nu is het groote oogenblik aangebroken. Vanuit het bedekte terrein marcheert 2 E Paw. in colonne met eenen op; 8 paw., een paar motorordonnansen, 2 munitiewagens en 2 vrachtauto's, wel een klein gedeelte maar toch is het voldoende om bij alle aanwezigen een diepen indruk achter te laten, wanneer de zware wagens statig voor het front der troepen langs rijden'.

(Overgenomen uit De Motorpost (1938)

"Nabij de in aanbouw zijnde kazerne voor het 2e Eskadron Pantserwagens stonden de nieuwe pantserwagens onder commando van de ritmeester J.L. Bruinier opgesteld. Om 9.45 uur stelde het op te richten 2e Eskadron op bevel van zijn commandant zich in beweging, defileerde voor de aanwezige troepen en autoriteiten en stelde zich vervolgens in linie met het front naar de opgestelde troepen op. De kolonel Van Voorst tot Voorst sprak hierop het Eskadron toe en vervulde op deze wijze de plechtigheid van de oprichting van het 2e Eskadron Pantserwagens, dat met deze toespraak aan de Koninklijke Landmacht toegevoegd werd. Zijne Hoog Edelgestrenge sprak ongeveer de volgende woorden:
'Elk volk, dat wil bestaan, moet zich vernieuwen en verjongen en zich toerusten met steeds nieuwere middelen om de strijd om het bestaan te kunnen blijven voeren; dit geldt evenzeer voor het leger en in dit licht moet dan ook de modernisering van het Wapen der Cavalerie gezien worden. Na enige jaren van inzinking is het Nederlandsche volk zich bewust geworden van de noodzakelijkheid om alle krachten in te spannen, ter handhaving van onze nationale zelfstandigheid. Ik wens commandant, officieren, onderofficieren en manschappen van het Eskadron geluk met deze dag. Hetzelfde pantser dat U dekt, moet het Nederlandsche volk dekken. Gij zijt het schild van onze natie.
De kolonel besloot met een driewerf hoera uit te brengen op H. M. de Koningin'.

(Overgenomen uit Mededelingen Vereniging Officieren Cavalerie, 3e jaargang, nr. 5, juli 1938)

Net als bij het 1e Eskadron was ook het 2e Eskadron bij oprichting niet compleet. Het beschikte slechts over 8 pantserwagens, enige motoren (Harley Davidsons, omdat de voor het 2e eskadron bedoelde BMW-motoren nog niet beschikbaar waren), 2 munitie-auto's en 2 vrachtauto's. Met de opleiding van dienstplichtigen moest nog begonnen worden, maar er was wel direct een ervaren kader met de nodige kennis opgedaan bij het 1e eskadron.

Officieren 2e Eskadron Pantserwagens

naam

rang

afkomstig
van

bij esk.
sinds

overgeplaatst
naar

d.d.

J. L. Bruinier ritmeester 2 H. - R.H. 1.6.1938 - -
L. C. Cnopius 1e luitenant 1 E. Paw 1-6-1938 1 H. - R.H. 21.12.1938
G. Fabius 1e luitenant 1 R.H. 2-1-1939 K.M.A. -
H. Meijer 2e luitenant 1 H. - R.H. 1-6-1938 - -
Jhr. W.F. Clifford Kocq van Breugel res. 2e luitenant - 1-12-1939 - -
A.A. Moolenburgh res. 2e luitenant 3 R.H. ? - -


Ritmeester Bruinier, commandant van het 2e Eskadron Pantserwagens.

Ritmeester J.L. Bruinier,
commandant 2e Eskadron Pantserwagens,
1938-1940


1e luitenant Cnopius, zowel actief bij het 1e als het 2e Eskadron Pantserwagens.

1e Luitenant L. C. Cnopius,
ervaren pantserofficier 1936-1938,
mei t/m december 1938 bij het 2e Eskadron Pantserwagens


Bij de algemene mobilisatie van eind augustus 1939 was het eskadron nog niet op organieke personele sterkte. In november 1939 verplaatsten het 1e en het 2e peloton zich naar Barneveld (Rehobothschool en eierhal) en werden het 3e en het 4e peloton in Apeldoorn gestationeerd. In de tweede helft van april 1940 nam men deel aan een meerdaagse oefening in de Wonsstelling (Friesland). Daarna begaven het 1e en het 2e peloton zich naar Schiphol om de verdediging van dit vliegveld te versterken. Eind april werden zij afgelost door het 1e Eskadron en gingen zij naar Apeldoorn. Begin mei 1940 bevond het hele 2e Eskadron pantserwagens zich dus in Apeldoorn, waar weer een eierhal werd gevonden voor de legering en de stalling.

Depot Eskadron Pantserwagens

Het depot Cavalerie werd in Amersfoort gemobiliseerd, waarna begin september volgens plan dislocatie en concentratie - verplaatsing naar oorlogslocatie - plaatsvond. Voor het Depot Cavalerie was deze oorlogslocatie Den Haag: binnen de het langst te verdedigen Vesting Holland. De mannen werden gelegerd in de (Nieuwe) Alexanderkazerne in Den Haag en in gevorderde schoolgebouwen in de omgeving.
Met de twaalf pantserwagens M39 zouden vier pelotons pantserwagens worden uitgerust. Per (oorlogs)regiment huzaren was een peloton pantserwagens ingedeeld. Er waren plannen om voor de opleiding van de dienstplichtige huzaren voor deze pelotons een derde eskadron in de vredesorganisatie op te richten. Als gevolg van de algemene mobilisatie en dus de overgang naar de oorlogsorganisatie is daarvan niets meer gekomen.
Na de algemene mobilisatie van eind augustus 1939 werd het Depot Cavalerie met de vorming van deze pelotons pantserwagens belast. De opleiding vond plaats bij het Eskadron Pantserwagens van de 5e Afdeling van het Depot Cavalerie - kortweg ook als Depoteskadron Pantserwagens aangeduid.
In mei 1940 had men acht M39 pantserwagens ter beschikking, waarvan er twee nog niet gevechtsklaar waren. De andere vier M39's waren vermoedelijk voor modificatie en reparatie naar Eindhoven teruggezonden.


>> Inzet meidagen 1940 (2)

(*) De hier aanwezige informatie over het 2e Eskadron Pantserwagens is een samenvatting van het boek 'Eskadron Pantserwagens 1936-1940', samengesteld door Drs. J. A. Bom, 1986. Uitgegeven ter gelegenheid van de 50-jarige herdenking van de oprichting 1 E. Paw., 1 april 1936 - 1 april 1986.